1. Co to jest charakter?
Charakter – cecha, właściwość, znak odróżniający jedną rzecz spośród innych. Charakter rozumiem jako zespół cech osobowości, które są wyrazem moich przekonań moralnych. Stąd takie określenia jak: charakter szlachetny, egoistyczny, niezłomny, słaby lub nawet mówimy – człowiek bez charakteru. Innymi słowy – przez charakter rozumiemy całokształt naszych psychicznych cech, które wyciskają piętno na naszym działaniu i zachowaniu się.
Siłę charakteru oceniamy nie na podstawie spontanicznych pomysłów, ale raczej na podstawie świadomych działań, na podstawie tego, czy wszystkie energie zostają użyte, skupione i skierowane ku urzeczywistnieniu wybranego celu. Miarą siły charakteru jest wysiłek, prowadzący do danego osiągnięcia.
2. Charakter jako zadanie
Każdy człowiek powinien rozwijać swoje siły duchowe. Charakter nie jest czymś danym, gotowym, lecz jest dla mnie zadaniem. Pracę nad kształtowaniem charakteru trzeba zacząć najlepiej w okresie dorastania. Gdy człowiek jest już dojrzały, tylko z wielkim trudem może rozpocząć trud pracy nad kształtowaniem charakteru. Z powodzeniem można tu zastosować przysłowie:”Czego się Jaś nie nauczy, tego Jan nie będzie umieć.”
Kto w młodości odkryje powaby pracy nad charakterem i ogromne korzyści z tego płynące, ten będzie się starał doskonalić swój charakter przez całe swoje życie, nawet i w podeszłym wieku.
Jak zacząć?
Na początku, stopniowo i powoli musimy poznawać siebie samych krytycznie i rzetelnie, aby móc zwalczać swoje błędy, przezwyciężać słabości i rozwijać uzdolnienia. Nie wolno nam więc zadowolić się powiedzeniem: ”Taki już jestem i kwita.” Raczej powinniśmy stale żądać od siebie: ”Takim powinienem być.” Nawet najdrobniejszy wysiłek w pracy nad charakterem przyniesie z czasem wielkie korzyści.
- Pozytywne cechy
Powinniśmy dążyć do tego, by być dzielnymi. Człowiek dzielny posiada wiele pozytywnych cech. Wymienię tylko niektóre: aktywność i samodyscyplina, wytrwałość i wytrzymałość, stałość i zdecydowanie, zrównoważenie i wola działania, wierność zasadom, zdolność koncentracji. Cechami szczególnie sprzyjającymi w każdej pracy są: gotowość do przezwyciężania przeszkód, punktualność i staranność, koleżeńskość i duch współpracy. Jako ogólnie pozytywne cechy wymienię jeszcze: dążenie do celu, patriotyzm, troska o człowieka, odwaga, inicjatywa, skromność, zaufanie do Boga i do samego siebie, optymizm.
Szybkie tempo życia i nieustannie zmieniająca się rzeczywistość wymaga od nas szeregu cech charakteru, które muszą być wykształcone, i to w stopniu nieprzeciętnym. Byłoby idealne, gdyby nasza konstytucja psychiczna była jak najbardziej odporna na kryzysy, związane np. z bezrobociem, konfliktami małżeńskimi, kłopotami w pracy itp. itd. Niestety, jak wiadomo z codziennej praktyki, sprawa nie jest taka prosta.
Dla człowieka o psychice labilnej, to znaczy chwiejnej, zmiennej i niestałej (z łac. labare – chwiać się, zmieniać się) samo życie stanowi znaczne obciążenie, wymagające koncentracji wszystkich sił. Człowiek o psychice labilnej, z małą odpornością psychiczną, może stracić wiarę w siebie.
Natomiast natury stabilne są bardziej odporne na zewnętrzne wpływy: wykazują one większą wytrzymałość niż natury labilne, u których często drobne powody prowadzą do zmiany zachowania się i którymi często rządzą wpływy zewnętrzne, czyniąc je chwiejnymi.
Nie jest powiedziane, że człowiek o psychice labilnej nie może wypracować pozytywnych cech charakteru. Chociaż nikt nie może zmienić swej natury, to jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by wraz z pracą nad własnym charakterem zdobyć takie pozytywne cechy charakteru, jak stałość, zdecydowanie i stabilność. Każdy może, a nawet powinien pracować nad swoją wolą. Siła twórcza, optymizm (nie graniczący z pięknoduchostwem), wiara w przyszłość, elastyczność (nie przeradzająca się jednak w niestałość) – powinny wtedy zatriumfować nad wszystkimi przeszkodami wewnętrznymi i zewnętrznymi.
- Wady
Chodzi o to, by widzieć człowieka nie tylko takim, jakim być powinien, lecz także takim, jakim on rzeczywiście jest. Ujawnia się przy tym interesujący fakt: wszystkie pozytywne cechy charakteru użyte w niewłaściwym miejscu i w przesadny sposób mogą zmienić się w swoje przeciwieństwo. I tak na przykład:
- Zapał jest bardzo silnym czynnikiem napędowym; jeżeli jednak zbyt bardzo mu ulegniemy, może prowadzić do zaniku krytycyzmu i wydać nas na łup iluzjom i utopiom.
- Zbyt duża umysłowa ruchliwość może prowadzić do rozdrobnienia wysiłków i osłabić dążność do właściwego celu.
- Ambicja może przerodzić się w bezwzględność.Wiedza jest czymś bardzo ważnym i musimy ją zdobywać. Ale samo posiadanie wiedzy, to jeszcze za mało, musi jej towarzyszyć praktyka.
- Przesadna wielkoduszność czyni człowieka lekkomyślnym.Namiętność prowadzi łatwo do zmącenia osądu i do ograniczoności.Zbyt wielka ostrożność jest tchórzostwem, zbyt mała – lekkomyślnością.
Jest więc rzeczą ważną, aby rozwijać pozytywne cechy charakteru we właściwym stopniu i chronić przed wynaturzeniem. Musimy umieć odróżniać zalety od wad, pierwsze – pielęgnować i rozwijać, drugich – w porę się pozbywać.
- Twórcza osobowość
Na podstawie własnego doświadczenia sami możemy stwierdzić, że wielu z tych, którzy osiągają nieprzeciętne wyniki w jakiejś dziedzinie życia, cechuje pilność, wytrwałość i stałość. Pracują oni niezmordowanie, mimo dużego obciążenia i trudności. Dlaczego tak się dzieje?
Ludzie energiczni, posiadający nieraz tylko przeciętne zdolności umysłowe, dokonują czasem więcej niż niestali i niewytrwali kandydaci na uczonych czy dyrektorów. Prawdziwy wzlot i żywe zainteresowanie celem prowadzą nieraz do nieoczekiwanych osiągnięć, ponieważ nęcący cel i umiłowanie sprawy mogą nawet słabszych tak zaktywizować, że osiągają bardzo znaczne sukcesy.
Kto się rozprasza, tego praca w gruncie rzeczy nie prowadzi do celu. W powierzchownej krzątaninie marnuje się wiele energii, natomiast wraz z umiłowaniem sprawy i szczerym zainteresowaniem nią rosną osiągnięcia. Daje to radość z dokonanego dzieła, które zachęca do dalszej pracy.
W osiąganiu sukcesów niezwykle pomaga człowiekowi twórcza osobowość, którą należy rozwijać przez systematyczną pracę nad własnym charakterem.
